Điều quan trọng nhất đối với Ethereum trong năm năm tới là gì?

Khả năng mở rộng của lớp nền tảng (L1).

Tháng này, cả Vitalik Buterin và Ethereum Foundation đều đưa ra những thông báo lớn về loạt vấn đề trọng yếu: từ đề xuất EIP-7987 (ban đầu cộng đồng gọi là EIP-7983, hiện chính thức là EIP-7987) nhằm đặt giới hạn gas cho mỗi giao dịch, đến việc L1 zkEVM bước vào giai đoạn thử nghiệm, cho tới việc điều chỉnh tăng giới hạn gas cho mỗi block. Các động thái này cho thấy quá trình mở rộng Ethereum L1 đang được đẩy nhanh hướng tới ứng dụng thực tiễn trên quy mô lớn.

Tóm lại, sau khi hệ sinh thái L2 ghi nhận loạt thành quả nổi bật, Ethereum đang chuyển trọng tâm trở lại mở rộng L1—các giải pháp rollup đã đạt tốc độ đủ nhanh, nhưng L1 vẫn còn nhiều dư địa để tinh gọn, nâng cao năng lực và hợp nhất sâu rộng hơn nữa.

Bài viết này sẽ phân tích sâu về các thay đổi kỹ thuật nền tảng của các cải tiến mới và đánh giá cách Ethereum L1 định hướng tạo ra làn sóng tăng trưởng mạnh mẽ tiếp theo.

I. Chu kỳ hợp nhất và phân rã: Từ L2 trở lại L1

Từ khi Vitalik Buterin công bố bản “A Rollup-Centric Roadmap” năm 2020, rollup đã trở thành chiến lược mở rộng cốt lõi của Ethereum. Điều này thúc đẩy sự ra đời của nhiều dự án như Arbitrum, Optimism—biến L2 thành vùng phát triển sôi động mới của hệ sinh thái Ethereum.

Tuy nhiên, các rollup cũng kéo theo nhiều vấn đề. Theo nhận định trong Hiểu về ERC-7786: Ethereum có bước vào thời kỳ hợp nhất?, hiện đã có trên một trăm dự án L2 theo nghĩa rộng. Sự phân mảnh này khiến giao dịch và giá trị bị dàn trải trên các L2, đồng thời gia tăng gánh nặng lên L1 trong vai trò đảm bảo tính khả dụng dữ liệu và chức năng quyết toán cuối cùng.

Hệ quả là L1 chịu áp lực vận hành lớn dần. Đơn cử, các giao dịch tiêu tốn nhiều gas (ví dụ gửi blob hoặc xác thực zkProof) làm tăng đột biến tải tính toán và xác minh trên node L1. Không gian trạng thái phình to khiến việc đồng bộ node chậm lại, chi phí lưu trữ chuỗi tăng lên, đồng thời biến động lớn về thời gian đóng block làm gia tăng rủi ro bảo mật và rủi ro kiểm duyệt.

Nguồn: L2Beat

Nhìn tổng thể, sự mở rộng chóng mặt của L2 những năm gần đây giống như việc “dựng tường”—mỗi rollup tự cố gắng giam giữ người dùng và tài sản trong vùng thanh khoản riêng biệt. Điều này giúp tăng hiệu quả cục bộ, song lại làm suy giảm thanh khoản tổng thể và sự liên kết của toàn mạng Ethereum.

Ông cha ta có câu: “Hợp lâu sẽ tan, tan lâu sẽ hợp.” Ethereum đang ở điểm chuyển giao: từ phân mảnh L2 sang hợp nhất lại trên L1—phản ánh tiến trình cân bằng sau giai đoạn ưu tiên tăng trưởng L2.

Mục tiêu là tạo trải nghiệm người dùng liền mạch trên toàn bộ mạng lưới, giống một hệ sinh thái thống nhất thay vì chuỗi mảnh rời rạc. Việc chuyển tài sản giữa L1/L2, chia sẻ trạng thái và chuyển đổi ứng dụng cần mượt mà như trên một chain duy nhất.

Vì vậy, từ Based Rollups, ePBS đến L1 zkEVM, các nhóm nghiên cứu và phát triển của Ethereum Foundation đang triển khai hàng loạt nâng cấp cấp L1 nhằm tăng cường hiệu năng, trải nghiệm, sức chống chịu cho mainnet mà vẫn giữ nguyên tính bảo mật, phân quyền cốt lõi.

II. EIP-7987 & zkEVM: Mở đường khả năng mở rộng cho Mainnet

Hai cải tiến mở rộng L1 nổi bật nhất hiện tại là EIP-7987 và L1 zkEVM. Cả hai đều đánh dấu đột phá lớn về phân phối tài nguyên cũng như động cơ thực thi giao dịch của nền tảng.

1. EIP-7987: Giới hạn gas mỗi giao dịch để giải tỏa nghẽn block

EIP-7987—được Vitalik Buterin và Toni Wahrstätter đồng tác giả mới đây—đề xuất đặt trần gas mỗi giao dịch Ethereum ở mức 16,77 triệu. Cốt lõi là thiết lập ngưỡng gas tối đa trên từng giao dịch (không liên quan trực tiếp tới tổng gas block).

Trên Ethereum, bất cứ giao dịch nào (chuyển coin hay gọi smart contract) đều cần gas—còn mỗi block chỉ có tổng dung lượng gas giới hạn. Một giao dịch quá lớn có thể chiếm hết dung lượng, khiến các giao dịch khác không thể được xác nhận.

Nguồn: Github

Một số giao dịch “nặng” (như xác thực zkProof, contract cực lớn) có thể gần như tiêu thụ toàn bộ dung lượng block. Đề xuất này nhằm ngăn tình trạng các giao dịch tiêu tốn gas lớn (zkProof, deployment contract quy mô lớn...) lấn át tài nguyên block, gây tắc nghẽn node—đặc biệt ảnh hưởng tới thực thi song song và quá trình đồng bộ hóa client nhẹ:

Áp dụng giới hạn, giao dịch quá khổ buộc phải chia nhỏ, ngăn không cho bất kỳ giao dịch nào độc quyền chiếm dụng tài nguyên. Giới hạn này chỉ phát huy khi giao dịch thực thi—nếu vượt trần gas trước khi vào block, giao dịch sẽ bị loại ở khâu xác minh.

Bên cạnh giới hạn gas từng giao dịch, block gas limit cũng đang được nâng dần. Ngày 21/7, Vitalik Buterin đăng tải: “Gần 50% staker bầu đồng ý nâng block gas limit của L1 lên 45 triệu. Hiện, chỉ số này đã tăng lên 37,3 triệu.”

Trên lý thuyết, tăng giới hạn gas block giúp nâng trực tiếp hiệu suất mainnet Ethereum. Tuy nhiên, trước đây Ethereum triển khai rất cẩn trọng, đặc biệt sau khi phát triển các giải pháp L2. Thực tế, phải mất 6 năm sau lần tăng gas limit từ 8 triệu lên 10 triệu (tháng 9/2019) mới chạm mốc 36 triệu hiện thời.

Tuy nhiên, năm nay cộng đồng Ethereum đã chuyển sang xu hướng “quyết liệt” hơn. EIP-9698 thậm chí đề xuất nâng gấp 10 lần mỗi hai năm—hướng tới block gas limit 3,6 tỷ vào 2029, tăng gấp 100 lần mức hiện tại.

Nguồn: Etherscan

Loạt cải tiến này phản ánh sức ép buộc Ethereum phải nâng cấp quy mô, đồng thời tạo nền móng tính toán cho đợt nâng cấp thực thi L1 zkEVM sắp tới.

2. L1 zkEVM: Proof không kiến thức “lột xác” nền tảng mainnet

zkEVM từ lâu được xem là “đích đến cuối cùng” để mở rộng Ethereum. Trọng tâm ý tưởng: mainnet xác thực các mạch zk, biến mỗi block thành một proof không kiến thức mà các node xác nhận chỉ trong tích tắc.

Lợi ích nổi bật: node không cần phải thực thi lại từng giao dịch—chỉ cần xác nhận zkProof là xác thực xong nguyên block. Điều này giảm tải mạnh cho node đầy đủ, cải thiện đáng kể trải nghiệm cho client nhẹ, trình xác thực liên chuỗi, đồng thời nâng cấp độ bảo mật, khả năng kháng thao túng hệ thống.

L1 zkEVM đang tiến vào thực tế rất nhanh. Ngày 10 vừa qua, Ethereum Foundation đã công bố chuẩn proofing thời gian thực cho L1 zkEVM—bước đầu tiến tới phổ cập zk-proof toàn bộ giao thức. Mainnet sẽ chuyển tiếp dần sang môi trường thực thi tích hợp xác minh zkEVM.

Theo lộ trình công khai, L1 zkEVM của Ethereum dự kiến ra mắt trong vòng một năm, sử dụng zk-proof cô đọng để mở rộng an toàn, đồng thời từng bước phổ cập hóa proof không kiến thức trên toàn giao thức—thử thách thực tiễn đúc kết từ nhiều năm nghiên cứu & phát triển.

Mainnet sẽ chuyển từ nền tảng quyết toán đơn thuần thành “máy tính xác minh toàn cầu”—tự xác thực mọi thực thi trên mạng lưới.

Tóm lại, nếu EIP-7987 là tinh chỉnh vi mô về hiệu suất, thì L1 zkEVM là bước đại nhảy vĩ mô—hứa hẹn cải thiện hiệu năng 10-100 lần, đồng thời thiết lập lại tiềm năng “kiểm soát giá trị” cho toàn hệ Ethereum.

L1 sẽ thoát khỏi vai trò nền tảng quyết toán, vươn lên thành động cơ thực thi mạnh mẽ—cửa ngõ đón nhận thêm người dùng, tài sản, thanh khoản, giúp Ethereum sẵn sàng cạnh tranh trực diện với các chain hiệu suất cao như Solana, Monad...

Bên cạnh vận hành và giao dịch, Ethereum cũng đang tái kiến trúc toàn diện các cơ chế quản lý tài nguyên và quản trị nền tảng.

III. Các chiến lược mở rộng L1 bổ sung

Ngoài EIP-7987, zkEVM, Ethereum còn triển khai loạt nâng cấp mở rộng ở mọi lớp giao thức—xây dựng môi trường thực thi on-chain hiệu năng cao, dễ tiếp cận, công bằng nhất cho người dùng.

Ethereum Foundation phát triển kiến trúc ePBS, mục tiêu tách biệt hoàn toàn vai trò người đề xuất khối (proposer) và người xây khối (builder). Giải pháp này nhắm trực diện vào vấn nạn khai thác MEV, độc quyền builder, cải thiện minh bạch, công bằng, kháng kiểm duyệt trong sản xuất block.

Đặc biệt, ePBS được tích hợp sâu với FOCIL—mô-đun giúp client nhẹ xác thực block, kết quả thực thi mà không cần duy trì trạng thái đầy đủ online. Sự kết hợp này tạo ranh giới quyền lực rõ ràng giữa đề xuất, xây dựng, xác nhận block, mở rộng đáng kể khả năng thích nghi toàn mạng.

Bộ giải pháp trên còn mở đường cho giao dịch riêng tư, client nhẹ, ví di động, giảm thiểu rào cản truy cập—bước đệm cho tiến trình Ethereum tiến hóa sang “kiến trúc đồng thuận mô-đun” đa thành phần, tổng hợp, linh hoạt vượt trội.

Một hướng đi ít được chú ý nhưng cực kỳ quan trọng là Stateless Ethereum—giải phóng node khỏi phụ thuộc trạng thái toàn mạng. Theo đó, nhờ cơ chế witness, node chỉ cần tải, xác thực đúng dữ liệu liên quan giao dịch hiện tại, giảm triệt để chi phí đồng bộ, xác minh.

Ethereum Foundation cũng hỗ trợ giải pháp này qua công cụ visualization bloatnet.info, lượng hóa chính xác gánh nặng trạng thái phân tán, mở đường cho các mô hình dọn dẹp trạng thái, nén dữ liệu, hoặc thu phí thuê trạng thái trong tương lai gần.

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu Ethereum ưu tiên triển khai đề xuất Beam—thiết lập riêng biểu đồ giá cho tính toán, lưu trữ và gọi, tạo ra định giá tài nguyên đa chiều. Điều này mở ra thị trường tài nguyên nhiều thành phần cho Ethereum, tương tự cách điều phối tài nguyên trong điện toán đám mây hiện đại.

Kết luận

Khi các giải pháp mở rộng bằng rollup đã trở thành xu thế chính, khái niệm trừu tượng hóa tài khoản ngày càng lan rộng, nhiều nhà phát triển đặt niềm tin hoàn toàn vào mô hình L2 “thực thi ngoài chuỗi + quyết toán mainnet”.

Song tiến trình phát triển L1 vẫn không ngừng vận động—và vai trò của nó không thể thay thế.

L2 hấp thụ thêm người dùng, mở rộng không gian thực thi, còn L1 bảo đảm thanh toán hợp nhất, cốt lõi an ninh, nền tảng quản lý tài nguyên. Chỉ khi cả hai cùng tiến hóa, Ethereum mới có thể kiến tạo mạng lưới giá trị Web3 toàn cầu bền vững, hiệu năng ưu việt thật sự.

Tương lai Ethereum phụ thuộc vào sự đồng bộ phát triển của L1 và L2—chỉ khi đó, mục tiêu trở thành máy tính thế giới thống nhất mới trở thành hiện thực..

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết này được trích đăng lại từ [TechFlow], bản quyền thuộc về tác giả gốc [imToken]. Nếu có thắc mắc liên quan đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn, chúng tôi sẽ xử lý nhanh chóng theo quy trình chuẩn.
2. Lưu ý: Mọi quan điểm trong bài viết là của tác giả, không phải khuyến nghị đầu tư.
3. Các bản dịch sang ngôn ngữ khác bài viết này được thực hiện bởi đội ngũ Gate Learn. Nếu không có đề cập rõ ràng tới Gate, vui lòng không sao chép, phân phối hoặc đạo văn các bản dịch này.